THÔNG TIN ĐỌC THÊM VỀ NGUYÊN TẮC TÍCH HỢP TRONG NỘI DUNG DẠY HỌC TIẾNG VIỆT Ở TIỂU HỌC

Tích hợp nghĩa là tổng hợp trong một đơn vị học, thậm chí một tiết học, một bài học nhiều mảng kiến thức và kỹ năng liên quan với nhau nhằm tăng cường hiệu quả GD, tiết kiệm thời gian học tập cho người học. Quan điểm tích hợp thể hiện rõ trong SGK TViệt TH có thể theo chiều ngang hoặc theo chiều dọc.

* Tích hợp theo chiều ngang là tích hợp kiến thức giữa tiếng Việt với các mảng kiến thức về văn học, thiên nhiên, con người và xã hội theo nguyên tắc đồng quy. Chẳng hạn hướng tích hợp này được SGK TV lớp 2 thể hiện thông qua hệ thống 15 chủ điểm:

- Tập 1: Em là HS- Bạn bè- Trường học- Thầy cô- Ông bà- Cha mẹ- Anh em và Bạn

trong nhà. Tập trung vào các mảng: HS- Nhà trường- GDục.

- Tập 2: Bốn mùa- Chim chóc- Muông thú- Sông biển- Cây cối- Bác Hồ- Nhân dân. Tập trung vào các mảng: Thiên nhiên – Cây cối.

SGK đã hướng dẫn các lĩnh vực vào đời sống. Qua đó tăng cường vốn từ, khả năng diễn đạt về mọi lĩnh vực Nhà trường- Gia đình- Xã hội giúp các em hiểu được thế giới xung quanh soi vào thế giới tâm hồn mình.Theo quan điểm tích hợp, các phân môn (Tập đọc, Kể chuyện, Tập viết, LTVC, Tập làm văn) trước đây ít gắn bó với nhau, nay được tập hợp lại xung quanh trục chủ điểm và các bài đọc; các nhiệm vụ cung cấp kiến thức và rèn luyện kỹ năng cũng gắn bõ chặt chẽ với nhau hơn trước.

SGK TV lớp 2 có chủ điểm: “Em là HS”. Mở đầu chủ điểm là bài: “Lý lịch” để GD HS biết những điều cơ bản và rất gần gũi về bản thân, phù hợp với đặc điểm tâm sinh lí của HS. Đây là chủ điểm mới thể hiện rất rõ tính nhân văn, rất gần gũi với HS.

* Tích hợp theo chiều dọc là tích hợp một đơn vị kiến thức và kỹ năng với đơn vị kiến thức và kỹ năng đã học trước đó theo nguyên tắc đồng tâm (còn gọi là đồng trục hay vòng tròn xoáy trôn ốc). Cụ thể là: kiến thức và kỹ năng của lớp trên, bậc học trên bao hàm cả kiến thức và kỹ năng của lớp dưới, nhưng cao hơn, sâu hơn kiến thức và kỹ năng của lớp dưới, bậc học dưới. Điều này ở phân môn Tập đọc thể hện rất rõ.

- Ví dụ: Về kiến thức: Ở lớp 1 cũng như lớp 2, toàn bộ các bài học đều được xây dựng theo các chủ điểm Nhà trường, Gia đình, Xã hội và Thiên nhiên. Ở lớp 1, thời gian dành cho mỗi đơn vị học là một tuần; các chủ điểm lần lượt trở lại theo kiểu đồng tâm xoáy trôn ốc; mỗi lần trở lại là một lần được khai thác sâu hơn. Đến lớp 2, mỗi chủ điểm nói trên được chia thành nhiều chủ điểm nhỏ, tạo điều kiện cho HS hiểu biết sâu hơn nữa. Ví dụ: chủ điểm gia đình bao gồm 4 chủ điểm nhỏ là Ông bà, Cha mẹ, Anh em và Bạn trong nhà. Mỗi chủ điểm nhỏ được học trong 2 tuần và chỉ xuất hiện 1 lần.

Về kỹ năng: Từ chỗ biết đọc trơn và đọc nhẩm ở lớp 1, HS lớp 2 được rèn luyện kỹ năng đọc thầm và bước đầu biết đọc lướt nắm ý trả lời câu hỏi; từ chỗ biết nói 1 số câu đơn giản gắn với âm, vần đã học, HS có thể đặt câu theo mẫu đã cho và nói về bản thân, gia đình, bạn bè, trường lớp... bằng 1 số câu đơn giản. Tính đồng tâm không thể hiện trong 1 bậc học mà còn thể hiện rõ trong 1 lớp, trong 1 học kỳ theo nguyên tắc hệ thống.

Dĩ nhiên trong tích hợp vẫn có điểm nhấn. Không nắm được điểm nhấn này, GV dễ hiểu lệch yêu cầu tích hợp, dẫn tới chỗ sa đà, ví dụ biến giờ day Tập đọc thành giờ học Đạo đức hay thành giờ học lý thuyết văn miêu tả...Để nắm vững trọng tâm của mỗi tiết học, bài học, GV nên đọc kỹ phần MĐYC của mỗi tiết, mỗi bài nêu trong SGV.

Trên cơ sở định hướng của Chương trình và SGK ta thấy SGK TV thực hiện việc tích hợp theo các hướng chính sau:

- Tích hợp kiến thức thông qua các hệ thống chủ điểm (nội dung các bài đọc được thiết lập theo chủ điểm và chương trình là một hệ thống các chủ điểm về các vấn đề gần gũi với trẻ như gia đình, trường học).

- Tích hợp các kỹ năng học tập (các bài học đều chú ý rèn luyện cả 4 kỹ năng: nghe- nói- đọc- viết, kết hợp dạy thực hành các kỹ năng trên với dạy tri thức T: ở lớp 4,5 tuy đã có bài dạy tri thức TV riêng, song các bài này vẫn được thực hiện trên cơ sở thực hành đọc, viết, nghe, nói. Tuy nhiên trong đó có 1 kỹ năng trung tâm, các kỹ năng khác được rèn luyện phối hợp và có tác dụng bổ trợ cho kỹ năng chính).

- Các phân môn như Tập đọc, Chính tả, Tập viết, Kể chuyện...tập hợp quanh trục chủ điểm và các bài đọc.

Trong thực tiễn, khi thực hiện SGK TV được biên soạn theo CT TH mới, GV gặp nhiều thuận lợi nhưng cũng không ít khó khăn. Cụ thể là:

- Thuận lợi: Không chỉ dạy TV mà còn tích hợp kiến thức, kỹ năng các môn học khác: những bài học của các môn học khác có ngữ liệu thích hợp với môn TV được coi là những tình huống để rèn luyện kỹ năng sử dụng TV. Thông qua việc thảo luận nhóm về nội dung của bài học, HS được tăng thêm vốn từ, học được nhiều cách sử dụng bằng TV và quy tắc sử dụng TV theo các phong cách chức năng đã được dùng để viết ra chúng, do đó có nhiều cơ hội để ứng xử bằng TV thích hợp với những ngữ cảnh khác nhau.

- Khó khăn: Quỹ thời gian hạn hẹp. Với 35- 40 phút/tiết, GV đã giải quyết xong phần kiến thức, kỹ năng của nội dung còn phải tăng thêm phần tích hợp, lồng ghép. Thao tác của GV còn lúng túng, chưa nhuần nhuyễn, thiếu tự tin, còn gường ép nên dẫn đến cách hướng dẫn HS hoạt động chưa tích cực.